Ένας σοσιαλφιλελεύθερος για την κρίση...

Το παρακάτω άρθρο έχει ενδιαφέρον διότι γράφεται από τον κ.Κουκιάδη, καθηγητή του ΑΠΘ και προέδρου της Επιτροπής που προτείνει την απελευθέρωση των απολύσεων και την προώθηση της flexicurity στην Ελλάδα! Το δημοσιεύουμε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα απόψεων ενός σοσιαλφιλελεύθερου που μέσα στη συγκυρία γίνεται λαϊκιστής...


Από το χρηματιστηριακό σοκ στην κρίση του νεοφιλελευθερισμού. Του Ι. Κουκιάδη*


Καπιταλισμός χωρίς κρίση δεν υπάρχει. Στο παρελθόν πολλοί πίστευαν ότι η επόμενη κρίση θα οδηγούσε στην κατάρρευσή του, αγνοώντας τη διαπίστωση του Μαρξ ότι οι κρίσεις λειτουργούν ως σφοδρές πράξεις κάθαρσης του καπιταλισμού.

Άλλο θέμα είναι, λοιπόν, η μη διακινδύνευση του συστήματος αγοράς και άλλο η αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου προτύπου που ήθελε να εμπιστευτεί τα πάντα στην αγορά. Το ενθαρρυντικό για τις λαϊκές δυνάμεις είναι ότι η κρίση επισφράγισε το αδιέξοδο του νεοφιλελευθερισμού, που στήριξε όλο το οικοδόμημά του στην ελαστικότητα, στην απορύθμιση, στην ιδιωτικοποίηση, θεωρώντας αυτά αποκλειστικά μέσα ανάπτυξης. Η αποτυχία του οδηγεί στο να ξανακερδίσει έδαφος ο διαμεσολαβητικός ρόλος τους κράτους, γεγονός που ανοίγει νέες προοπτικές για την κυβερνητική αριστερά. Η κρίση μπορεί να προήλθε από τη χρηματιστηριακή οικονομία, αλλά η αφετηρία της βρίσκεται στην κερδοσκοπία του όλου καπιταλισμού και διαχέει σταδιακά όλη την οικονομία, με την ανεξέλεγκτη μεταφορά πλούτου στα υψηλά εισοδήματα και την κατάργηση κάθε κοινωνικού ελέγχου. Στο παρελθόν μας επιβλήθηκε η στασιμότητα με τον πληθωρισμό. Τώρα μας επιβάλλεται η ανάπτυξη και παραγωγή πλούτου με παράλληλη διεύρυνση της φτώχειας. Η φτώχεια με άλλα λόγια δεν οφείλεται στην αδυναμία παραγωγής πλούτου αλλά στις αδυναμίες του νεοφιλελεύθερου συστήματος. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Σαρκοζί διαπίστωσε ότι το όνειρο μιας αυξανόμενης ευημερίας στηριζόμενης στην απόλυτη ελευθερία της αγοράς συνθλίβεται. Χωρίς ενδοιασμούς προστίθεται ότι το όνειρο αυτό συνιστά μια ουτοπία που στηρίχθηκε σε μια αυταπάτη. Μέχρι τώρα ουτοπία θεωρούνταν ο σοσιαλισμός, τώρα μαθαίνουμε ότι ουτοπία συνιστά και η μη ρυθμιζόμενη αγορά. Το ενδιαφέρον είναι ότι το μάθημα αυτό δεν έρχεται από τα αριστερά αλλά από τους φορείς του διεθνούς οικονομικού κατεστημένου που αναγνωρίζουν τη διεύρυνση των ανισοτήτων και την αύξηση της φτώχειας. Πιο πρόσφατα ο πρόεδρος της Ντόιτσε Μπανκ δήλωσε ότι δεν πιστεύει στις διορθωτικές δυνατότητες της ίδιας της αγοράς.

Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έμειναν πίσω από τις εξελίξεις. Αυτές οι διαπιστώσεις φέρνουν αισιόδοξα μηνύματα για τις ευρύτερες λαϊκές μάζες, που θα τις επιτρέψουν να ξαναβρούν τη δυναμική των διεκδικήσεων και να ξανανομιμοποιήσουν τον αναντικατάστατο ρόλο του κοινωνικού κράτους. Αρκεί να μη συνεχίσουν το λάθος να επιμένουν με παλιά εργαλεία και παλιές αντιλήψεις να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της νέας οικονομίας . Επί του παρόντος η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία και γενικότερα η κυβερνητική αριστερά για μια ακόμη φορά έμειναν πίσω από τις εξελίξεις. Οι μη ειδικοί δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις πολύπλοκες διαδικασίες με τα δευτερογενή πιστωτικά προϊόντα, τα δομημένα ομόλογα και γενικώς τα λεγόμενα προσφυώς τοξικά προϊόντα που ήταν η αφετηρία της κρίσης. Μπορούν όμως εύκολα να διαπιστώσουν ότι όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατό να γίνουν χωρίς τη λογική της αυτορύθμισης που επέβαλε το χρηματιστηριακό κεφάλαιο. Αυτό επιζήτησε και πέτυχε, τουλάχιστον για τις επενδυτικές τράπεζες, την αποδέσμευση του ελέγχου τους από την κεντρική τράπεζα, έτσι ώστε φτάσαμε από το όριο ασφαλείας 1 δολάριο κεφαλαίου για 12 δολάρια πίστωση στο ανεξέλεγκτο ποσό των 32 δολαρίων πίστωση. Από εκεί και πέρα ήταν εύκολο κάθε τραπεζικός φορέας να κερδοσκοπεί ανεξέλεγκτα. Στα στεγαστικά δάνεια η προοπτική αύξησης των τιμών των ακινήτων επέτρεψε αυξημένη ζήτηση από τους καταναλωτές, που οδηγούσε σε σταδιακή αύξηση των επιτοκίων, γεγονός που ενίσχυε την περαιτέρω αύξηση των τιμών. Στο προσδοκώμενο κέρδος των τραπεζών προστίθεται το κέρδος των επενδυτικών τραπεζών, στις οποίες ξεφόρτωναν οι τράπεζες τα δάνεια για λόγους ασφαλείας. Αυτές πλειοδοτούσαν με την προσδοκία περαιτέρω αύξησης των τιμών. Όταν οι τιμές των ακινήτων κατέρρευσαν, κατέρρευσε και το όλο σύστημα κερδοσκοπίας. Οι επιπτώσεις της κρίσης μετακυλίονται αλυσιδωτά στο σύνολο της οικονομίας. Όμως η κρίση εκπέμπει και αισιόδοξα μηνύματα. Όλο και περισσότεροι συμφωνούν ότι η οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ θα περιοριστεί και στο εξής οι βασικές επιλογές θα απαιτούν τη συνεργασία περισσότερων κρατών. Αυτό, κατά δεύτερο λόγο, θα οδηγήσει από το πρότυπο της παγκοσμιοποίησης που επέβαλαν οι ΗΠΑ σε νέο ρυθμιζόμενο σύστημα. Σε διεθνές και σε εθνικό επίπεδο οι ρυθμιστικές επεμβάσεις θα είναι συχνότερες και γενικότερα η πολιτική εξουσία θα ξαναποκτήσει μέρος του χαμένου ελέγχου πάνω στην οικονομική εξουσία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ρήγμα υπέστη και το μοντέλο του Μάαστριχ, που απαγορεύει κρατικές παρεμβάσεις στο όνομα του σεβασμού του ανταγωνισμού. Τα ελλείμματα που θα δημιουργήσουν οι παρεμβάσεις θα ξεπεράσουν τα επιβαλλόμενα όρια από το σύμφωνο σταθερότητας. Για να καλυφθούν τα προσχήματα, ο πρόεδρος της επιτροπής Μπαρόζο μίλησε για έξυπνους τρόπους υπερκέρασης του Μάαστριχ. Αν είναι έτσι, γιατί να μη βρεθούν και έξυπνοι τρόποι να διευθετηθεί το θέμα της απασχόλησης; Μια νέα εποχή αρχίζει.


* Ο Ιωάννης Δ. Κουκιάδης είναι ομότιμος καθηγητής Νομικής του ΑΠΘ