Ερμηνεία για την κρίση από την Ιταλία

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στο www.indy.gr και αποτελεί μετάφραση ενός ιταλικού άρθρου.



η πρώτη πραγματικά παγκόσμια κρίση;
δημοσιεύτηκε October 2 από anonymous τροποποιήθηκε October 4

Η χρηματοοικονομική κρίση με επίκεντρο τις ΗΠΑ προχωράει ανά κύματα συνεχόμενα που βαθαίνουν και αυξάνουν τις συνέπειες της. Κρίση των επισφαλών στεγαστικών δανείων, στη συνέχεια περιστολή της διατραπεζικής πίστης, ακολουθεί μια γενική πτώση της τιμής των ακινήτων (η πρώτη μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο με ισχυρές απώλειες στους ισολογισμούς των χρηματοοικονομικών οργανισμών και…ίσως πραγματική ύφεση. Εντυπωσιακές οι άμεσες παρεμβάσεις του κράτους και οι επιχειρήσεις διάσωσης στην πατρίδα του «φιλελευθερισμού»: μετά την κρατικοποίηση της Fannie και Freddie,η διάσωση της Merryl Linch από την Τράπεζα της Αμερικής και της AIG από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα,η πτώχευση της Washington Mutual,το μεγαλύτερο Ταμιευτήριο της Αμερικής, το οποίο στη συνέχεια πέρασε στη JP Morgan και η απορρόφηση της Wachovia από την Citigroup.Αλλά, χαρτιά χωρίς καμία αξία υπάρχουν και σε μεγάλη ποσότητα, στους ισολογισμούς των ευρωπαϊκών τραπεζών: εθνικοποιήσεις και κινήσεις διάσωσης από την Μ.Βρετανία μέχρι τη Γερμανία μέσω Βρυξελών. «Είναι μόνο η αρχή-λέει ένας άγγλος αναλυτής-θα δούμε εθνικοποιημένες τράπεζες,να τις αποροφούν άλλοι όμιλοι και κάποιες θα κλείσουν».

Ομως τα ως τώρα μέτρα διάσωσης των χρηματοπιστωτικών οργανισμών πλέον δεν επαρκούν. Ετσι το Υπουργείο Οικονομικών δοκίμασε να δώσει λύση προτείνοντας ένα σχέδιο συνολικού ύψους 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων (ίσο περίπου με το ΑΕΠ της Ταιβάν, της 21ης οικονομίας στον κόσμο).Παρά όμως το καμπανάκι κινδύνου στα χρηματιστήρια, τις διαβεβαιώσεις των ηγετών του Κογκρέσου παρά την έντονη δυσαρέσκεια του κόσμου,την έκκληση του Μπους στο έθνος με απευθείας μήνυμα του,την στήριξη του από τους δύο υποψήφιους για την προεδρία-το σχέδιο μέχρι στιγμής δεν πέρασε! Απόδειξη ότι η κρίση αρχίζει να έχει και πολιτικές συνέπειες.

Είναι αρκετό όμως το σχέδιο Πόλσον;-Το Σχέδιο μέχρι στιγμής έχει παγώσει. Ευθύς εξ αρχής όμως είχε τεθεί το ερώτημα αν κάτι τέτοιο αρκεί και ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες. Ένα πρώτο ερώτημα είναι πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα: το δημόσιο χρέος συνολικά θα εκτιναχθεί ακόμα πιο ψηλά ακόμα και ως προς το μέχρι στιγμής ογκώδες ΑΕΠ των ΗΠΑ(το ομοσπονδιακό έλλειμμα αυτή τη χρονιά, με όλες τις επιχειρήσεις διάσωσης, θα αγγίξει το 10% του ΑΕΠ, επίπεδο πρωτόγνωρο από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου πολέμου) ενώ το συνολικό έχει ανέβει προ πολλού σε δυσθεώρητα ύψη. Θα χρειαστεί να χρηματοδοτηθεί με δανεισμό από το εξωτερικό(κανένας πολιτικός μέχρι στιγμής δεν κάνει λόγο για αυξήσεις φόρων) επιβαρύνοντας το εξωτερικό χρέος. «Κάποιοι πιστεύουν ότι η επιβάρυνση από τις κινήσεις διάσωσης ενός πληγέντος χρηματοοικονομικού συστήματος θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη θέση του δολαρίου σαν διεθνούς αποθεματικού νομίσματος», γράφει ο Economist.

Το κρίσιμο ερώτημα.-Είναι αυτό που αρχίζει να τίθεται ολοένα και πιο επιτακτικά: το σχέδιο αυτό ή ανάλογα σχέδια μπορεί να είναι άμεσα αναγκαία, αλλά θα είναι πράγματι αποτελεσματικά; Ως προς αυτό φιλελεύθεροι από τους Financial Times (όπως ο γκουρού Martin Wolf)και τον Economist καθώς και φιλελεύθεροι δημοκράτες των New York Times (όπως ο Paul Krugman) κατά βάθος συμφωνούν στις κριτικές τους: το Υπουργείο Οικονομικών και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αντιμετωπίζουν την κρίση σα να επρόκειτο για πρόβλημα ρευστότητας που θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί τροφοδοτώντας με ρευστό το κύκλωμα για να αναχαιτιστεί η πτώση των αξιών ,να αναθερμανθεί η εμπιστοσύνη και στη συνέχεια να ξαναπουληθούν οι τίτλοι σε μια σταθεροποιημένη πλέον αγορά.Το πρόβλημα όμως εδώ είναι όλο και περισσότερο πρόβλημα αφερεγγυότητας αυτού του «σκιώδους τραπεζικού συστήματος» που είναι φτιαγμένο από παράγωγα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, παιδί της ελεύθερης αγοράς και των κερδοσκοπικών υπερτιμήσεων τις τελευταίες δεκαετίες. Και εδώ μιλάμε για αστρονομικά ποσά ίσα ή και μεγαλύτερα από το ακαθάριστο παγκόσμιο προϊόν. «Όταν το ύψος μικτού χρέους είναι τεράστιο και οι οικονομικές συνθήκες δύσκολες, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να έχουμε πλήθος πτωχεύσεων. Ο κόσμος φοβάται τη μαζική αφερεγγυότητα, οι πιστωτές σταματάνε να δανείζουν και οι οφειλέτες να ξοδεύουν με πιθανό αποτέλεσμα τον αποπληθωρισμό χρέους». Η διατραπεζική αγορά ήδη το έχει αντιληφθεί και ανεβάζει τα επιτόκια, η νομισματική αγορά δέχεται πιέσεις. Όλα αυτά δεν αντιμετωπίζονται με συνεχείς ενέσεις ρευστότητας αλλά με κεφαλαιακή αναδιάρθρωση του συστήματος, όπως προτείνει και ο διευθυντής του ΔΝΤ, Strauss-Kahn : «Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα διαθέτει πολύ λίγα κεφάλαια για να το ξαναρίξει στο πραγματικό κύκλωμα αποκομίζοντας κέρδη. Σύμφωνοι, αλλά αναδιάρθρωση κεφαλαίου σημαίνει πριν απ’ όλα να μπορέσεις να συγκεντρώσεις τεράστια ποσά: από ποιόν όμως και με ποιους όρους( θα δεχτείς τους κινέζους στα διοικητικά σου συμβούλια;),και με ποια προοπτική; Σε κάθε περίπτωση αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μεταφερθεί ένας τεράστιος όγκος πλούτου που το ΔΝΤ και η Wall Street μπόρεσαν να το επιβάλλουν κατά το παρελθόν στο Νότο της Γης αλλά που σήμερα θα δυσκολευτούν πολύ να το επιβάλλουν με την ίδια μορφή στους λαούς της Δύσης και στην Ασία. Σημαίνει, ακόμα, ότι πρέπει να αποκαταστηθούν οι βάσεις του κύκλου της αξίας συνολικά και να δημιουργηθούν νέες συνθήκες για την παγκόσμια ζήτηση ώστε να τεθεί ξανά σε κίνηση η συσσώρευση. Το συμπέρασμα που βγαίνει από τη συζήτηση που διεξάγεται στις ΗΠΑ, μέχρι στιγμής, είναι ότι δεν αντιλαμβάνονται το βάθος της κρίσης ενός ολόκληρου μοντέλου ντοπαρισμένης ανάπτυξης με χρέη σαν να ήταν δυνατόν να ξαναρχίσουν, μετά τη θύελλα, την ίδια πορεία ήρεμα κι ωραία. Κι ενώ το αμερικανικό μοντέλο ξεφτίζει ολοένα και περισσότερο, φαίνεται ότι λείπουν ιδέες προωθητικές κάτι που φάνηκε ιδιαίτερα στην αντιπαράθεση Ομπάμα-Μακαίην. Ποιός μπορεί να μιλήσει ανοικτά για παρακμή της αμερικάνικης υπερδύναμης χωρίς να τον τιμωρήσει το εκλογικό σώμα;

Η σημερινή υπό εξέλιξη κρίση είναι λοιπόν δομική όχι μόνο επειδή πλήττει την καρδιά του παγκόσμιου συστήματος αλλά και επειδή συμπαρασύρει, με άγνωστες ακόμα συνέπειες, τον παγκόσμιο κύκλο αναπαραγωγής της αξίας τα τελευταία τριάντα χρόνια και επομένως την ισορροπία δυνάμεων που οικοδομήθηκε πάνω του. Ως προς αυτό βρισκόμαστε πραγματικά στην αρχή του τέλους μιας εποχής.

Η έξοδος από την οικονομική κρίση της δεκαετίας του ’70 και η απάντηση του καπιταλισμού στον εξαιρετικής σημασίας κύκλο αγώνων του εργάτη μάζα και των λαών του «Τρίτου κόσμου» έλαβε συγκεκριμένη μορφή από τη δεκαετία του ’80 και ύστερα με την αναδιάρθρωση της παγκόσμιας αγοράς.

Από την εποχή της προσέγγισης ΗΠΑ και Κίνας, από τον «σοσιαλισμό της αγοράς» του Ντενγκ, μέχρι τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, φαινόταν ότι οι ΗΠΑ μπορούσαν να εξασφαλίσουν την σταθερότητα του συστήματος, πολύ περισσότερο μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και την εγκαθίδρυση ενός κόσμου μονοπολικού. Στην πραγματικότητα όμως αυτή η πορεία έδειξε λίγο-λίγο τις αδυναμίες της αφού στάθηκε ανίκανη να επαναλάβει τις επιτυχίες του προηγούμενου φορντικού κύκλου. Από τη μία επέτεινε την άγρια χρηματιστηριοποίηση της αμερικάνικης οικονομίας και τις παγκόσμιες ανισότητες με το διπλό έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου και ισοζυγίου πληρωμών, από την άλλη, επέτρεψε την απογείωση και κατοχύρωση του ρόλου της Κίνας ως νέου «παγκόσμιου εργοστάσιου» δένοντας την όμως με διπλά δεσμά με την εσωτερική αγορά και τη χρηματοδότηση, και τα εμπορικά πλεονάσματα της με τον αυξανόμενο δανεισμό των ΗΠΑ. Οι κόμποι όμως αυτής που ως τα σήμερα ήταν η χώρα της Χίμαιρας (όπως την ονομάζει ο ιστορικός του Χάρβαρντ Niall Ferguson) και της παγκόσμιας αγοράς αρχίζουν να φτάνουν στο χτένι. Είτε στο πεδίο του κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ χρηματοπιστωτικού συστήματος και πολίτη-καταναλωτή στις ΗΠΑ (αλλά όλο και πιο πολύ σε ολόκληρη τη Δύση) που αντικατέστησε με την ιδιωτικοποίηση του κράτους πρόνοιας τον παλιό κευνσιανικο-φορντικό συμβιβασμό καθιστώντας την ζήτηση για ολοένα μεγαλύτερο δανεισμό των απλών ανθρώπων (debt peonage) μια ολοένα και στενότερη βάση της χρηματοπιστωτικής πυραμίδας (που σήμερα κινδυνεύει να γίνει κομμάτια).Είτε λόγω του κινδύνου να παρασύρει, ή πάντως να επηρεάσει σημαντικά, την όλη ανάπτυξη της Ασίας στη δίνη της κρίσης διαψεύδοντας τους θεωρητικούς της μη συσχέτισης της ανάπτυξης στην Ασία με την κρίση στις ΗΠΑ.Είτε,τέλος,λόγω της κρίσης χωρίς επιστροφή του Ουάσινγκτον κονσένσους (συναίνεση αμερικανικού τύπου) και τη νεοφιλελεύθερη μορφή της παγκοσμιοποίησης (που σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πιθανή, δεδομένης της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης της παραγωγής και του χρηματοοικονομικού συστήματος, επιστροφή σε μία ανάπτυξη με κέντρο και υπό την καθοδήγηση του κράτους-έθνους!).

Το νέο στοιχείο βρίσκεται λοιπόν στην εμφανή αδυναμία των ΗΠΑ να ελέγξουν τον κύκλο αναπαραγωγής του παγκόσμιου κεφαλαίου, και ειδικότερα τις αναδυόμενες χώρες της Ασίας. Η ικανότητα της Ουάσιγκτον να απομυζά-μέσω της κυριαρχίας του δολαρίου και του χρηματοοικονομικού συστήματος και όχι μόνο με τον πόλεμο-τη συσσωρευμένη αξία από τα αναδυόμενα καπιταλιστικά κέντρα των πρώην περιφερειών, ειδικά της Ανατολικής Ασίας, εγγυώμενη ταυτόχρονα την σταθερότητα του συστήματος, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η εμπειρία της ασιατικής κρίσης του 1997-8 ήταν γι αυτές τις χώρες ένα σημείο αποφασιστικής σημασίας που αποκάλυψε την αλαζονεία και την ανικανότητα ΗΠΑ και ΔΝΤ να βάλουν τάξη στις διεθνείς ανισότητες, αλλά το αντίθετο, τις εκμεταλλεύτηκαν για ν’ αρπάξουν τα καλύτερα κομμάτια των ασιατικών οικονομιών. Δέκα χρόνια μετά την κρίση και τα σημάδια από την αντίδραση αυτή της Ασίας είναι εμφανέστατα. Τέρμα ο δανεισμός από το ΔΝΤ (που σήμερα έχει υποβαθμιστεί σε ένα οργανισμό φάντασμα),ανάκαμψη οικονομική επικεντρωμένη στην κινέζικη ανάπτυξη, σχέσεις ανάμεσα στις χώρες της Ασίας λιγότερο ασυμμετρικές από αυτές με τη Δύση, και πάνω απ’όλα τα πρώτα βήματα προς την οικοδόμηση μιας ασιατικής αγοράς πιο ενωμένης με στυλοβάτη την Κίνα. Πάνω σ’ αυτό το σύνολο αναδυόμενων χωρών, πέρα από την Λατινική Αμερική που κάνει προσπάθειες να ενωθεί και μία Ρωσία που ανακάμπτει(αλλά ακόμα και οι πετρελαιομοναρχίες δείχνουν σημάδια αυτονόμησης),οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να φορτώσουν τις συνέπειες της κρίσης όπως παλιά. Την ίδια στιγμή, το σημείο που δείχνει ότι υπάρχει μία συνέχεια στη σημερινή φάση βρίσκεται στη δομή του διεθνούς καταμερισμού εργασίας που εξακολουθεί να βαρύνουν οι στενοί δεσμοί ΗΠΑ-Κίνας.Μία εξίσωση που (μεσο-) μακροπρόθεσμα θα πάψει να υπάρχει, αλλά που βραχυπρόθεσμα είναι μια αναγκαιότητα και για την κινέζικη ηγεσία. Το παράδοξο της σημερινής κατάστασης βρίσκεται στο γεγονός ότι η ενίσχυση της Κίνας έναντι της Ουάσινγκτον εξαρτάται από τη συνέχιση της οικονομικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ. Μία πορεία συνεργασίας που είναι υποχρεωμένη να ακολουθήση ακόμα πιο πολύ σήμερα το αμερικάνικο κατεστημένο με την υπό εξέλιξη κρίση και την επιτακτική ανάγκη εξεύρεσης χρημάτων (δύο δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα χρειάζονται οι ΗΠΑ. Η Κίνα από μόνη της το 2008 δάνεισε στις ΗΠΑ δυόμισυ φορές τα χρήματα του Σχεδίου Μάρσαλ για την Ευρώπη το 1947).

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα αυξανόμενης αβεβαιότητας- κάποιοι στο Foreign Affairs μιλάνε για α-πολική φάση –άλλοι παίκτες μεσαίου διαμετρήματος στην παγκόσμια πολιτική σκηνή βγαίνουν μπροστά παίζοντας, όπως κάνει η Ρωσία, με τη θέση αδυναμίας των αμερικανών χωρίς μέχρι στιγμής να μπορούν ή να θέλουν να μπούνε σε μια πορεία πλήρους ρήξης. Η δράση τους, αυτή καθ’ εαυτή χωρίς ιδιαίτερο βάρος, θα μπορούσε παρ’ όλα αυτά να προκαλέσει καταστάσεις κρίσης(βλέπε Γεωργία) λόγω ακριβώς της αυξανόμενης αστάθειας που επικρατεί στις παγκόσμιες ισορροπίες.

Ενώ οι κεφαλές του αμερικανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (Council on Foreign Relations) αρχίζουν (τώρα!) να σκέφτωνται φωνακτά τα τρωτά σημεία της στρατηγικής τους αδυναμίας λόγω της οικονομικής εξάρτησης από «μη συμμάχους» χώρες και τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια που συστήνουν να μειωθούν(ναι, αλλά πώς;)-η συζήτηση στους οικονομικούς κύκλους έχει ανάψει για τα καλά γύρω από τα σημεία που θα πρέπει να περιλαμβάνει μία νέα ρύθμιση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Από τεχνικής πλευράς αυτό έχει ήδη αρχίσει να γίνεται με τα μέτρα της αμερικάνικης Ομοσπονδιακής Τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών (μεγαλύτεροι έλεγχοι, τέρμα με τις τράπεζες επενδύσεων, κλπ) και κατά πάσα πιθανότητα αυτά θα γίνουν αποδεκτά αν δεν περιληφθούν κι άλλα στην επόμενη σύγκλιση των G7, πέρα από κάποιες τυχόν αντιρρήσεις των ευρωπαίων. Το ζήτημα όμως έχει ευρύτερη σημασία και αφορά και την παγκόσμια διακυβέρνηση αλλά και τις συνθήκες ενός νέου οικονομικού κύκλου.

1. Ως προς το πρώτο, μέχρι τώρα κυριαρχούσαν οι θέσεις, με πρώτο τον Γκρίνσπαν, εκείνων που αρνιόντουσαν ότι τα διπλά ελλείμματα αποτελούσαν ένα πρόβλημα για τις ΗΠΑ: «τα ελλείμματα δεν παίζουν κανένα ρόλο» (Dick Cheney)!.Κι αυτό είτε επειδή δεν φαινόταν στον ορίζοντα ένας παγκόσμιος αντικαταστάτης του δολαρίου, είτε λόγω της στρατιωτικής υπεροπλίας των ΗΠΑ που φαινόταν να μην έχει αντίπαλο. Σήμερα όμως το πάνω χέρι το έχουν οι «προβληματισμένοι»: η αδυναμία του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι ένα πρόβλημα σοβαρό το οποίο πρέπει να προλάβουμε βάζοντας τάξη στο σπίτι μας(θυσίες!) και σχεδιάζοντας μια νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική που θα παίρνει υπόψη της τις νέες πραγματικότητες. Στις σελίδες πάντα του Foreign Affairs,το επίσημο περιοδικό του Στέιτ Ντιπάρτμεντ,ο Fred Bergsten του Peterson Institute προτείνει ένα άτυπο G2 με την Κίνα που θα συνοδευεται από μία συμφωνία («Asian Plaza») ανατίμησης των ασιατικών νομισμάτων. Προσοχή μη κάνετε το λάθος και παρεξηγήσετε τις προθέσεις τους. Ο στόχος εδώ είναι, λαμβάνοντας υπόψη το αναπόφευκτο υπό τις σημερινές συνθήκες, ενός άξονα με το Πεκίνο, να στριμώξει ακόμα περισσότερο το Πεκίνο μέσα σ’ ένα δίκτυ δεσμών και εκβιασμών ώστε να μη μπορέσει να κινηθεί η κινέζικη οικονομία αυτόνομα στην εσωτερική της αγορά και να πάψει να περιστρέφεται η ασιατική γύρω από αυτή καθιστώντας έτσι αναγκαίο το ρόλο των αμερικανών. Το ζήτημα όμως είναι ότι μια Κίνα ισχυρή από τις επιτυχίες της θα συνεχίσει μεν να συνεργάζεται έχει όμως αρχίσει να ξαναγράφει με το δικό της τρόπο τους κανόνες του παιχνιδιού του συστήματος!

2. Το πρόβλημα όμως μιας νέας ρύθμισης μας ξαναφέρνει πάλι πίσω στο πολύ πιο σύνθετο πρόβλημα του, αν και με ποιο τρόπο είναι δυνατό να ξαναπάρει δυνάμεις ο καπιταλισμός, σε αμερικάνικη και παγκόσμια κλίμακα, σε μία νέα ισορροπία χρηματοοικονομικού συστήματος/παραγωγής, με το πρώτο να καταβροχθίζει τη δεύτερη σε μια αξεχώριστη στενή αλληλεξάρτηση κέρδους και εισοδήματος(προσέξτε: εδώ δεν κάνουμε καμία διάκριση μεταξύ «κακής» κερδοσκοπίας και «καλής» παραγωγής!). Αυτή η διαπλοκή ξεζουμίζει την εργασία στα όρια του αδιανόητου αλλά σε ποσότητα πάντα ανεπαρκή για την αξιοποίηση της πληθώρας του «εικονικού» κεφαλαίου που κυκλοφορεί στις αγορές. Τα διευρυνόμενα περιθώρια όχι προς όφελος της εργάσιμης ημέρας -σαν χρόνος για ζωή και αντίσταση της ζωντανής εργασίας-παραμένουν πράγματι τα απόλυτα όρια (ιστορικά) για το κεφάλαιο. Η «αναπαλαίωση» του, μέσω μιας ενδεχόμενης καταστροφής του εικονικού κεφαλαίου-που δεν μπορεί να την υποκαταστήσει η σαφής κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος σήμερα-στο παρελθόν έγινε εφικτή μόνο χάρη στους παγκόσμιους πολέμους με καταστροφή ζωντανής και νεκρής εργασίας και πάντως σε μια φάση όπου ούτε όλη εργασία ούτε όλη η ζωή υπάγοντο στο κεφάλαιο. Σήμερα ένας γενικευμένος πόλεμος δεν φαίνεται να αποτελεί μια «λύση» για το σύστημα, ενώ η τάση εμπορευματοποίησης του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων καθιστά παραδόξως πιο δύσκολη, αλλά γι αυτό και πιο επιτακτική, την «περίφραξη» νέων εδαφών στο κυνήγι της αξίας.

Κάποιοι-όπως ο Arrighi- πιστεύουν ότι η Κίνα μπορεί να αποτελέσει μία διέξοδο στο αδιέξοδο χάρη σε ένα διαφορετικό μοντέλο συσσώρευσης, λιγότερο άνισο στο εσωτερικό του και λιγότερο ασυμμετρικό (μη ιμπεριαλιστικό) στις σχέσεις του με το εξωτερικό. Το ζήτημα είναι σύνθετο και, είτε συμφωνεί κανείς είτε διαφωνεί, είναι συζητήσιμο λόγω των πιθανών συνεπειών από μία κινέζικη εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας στη δυναμική των ταξικών ανταγωνισμών (ξεκινώντας από το ντόπιο προλεταριάτο).Εντωμεταξύ παραμένει το γεγονός ότι μέχρι στιγμής η κινέζικη ηγεσία δεν είναι καθόλου αντίθετη στο «αγγλοσαξωνικό μοντέλο» στο μέτρο που τα κέρδη της προέρχονται προς το παρόν από τη βιομηχανία και όχι(ακόμα) από το χρηματοοικονομικό σύστημα, παρά το ότι ένα μεγάλο μέρος από αυτά κατευθύνεται για να χρηματοδοτηθεί το αμερικάνικο χρέος και τροφοδοτεί ένα παγκόσμιο κύκλωμα από το οποίο η κινέζικη αστική τάξη βγάζει κέρδη και νομιμοποιείται Μοιάζει να έχει κλείσει οριστικά η ιστορική φάση όταν «από τα πάνω» μπορούσε να δοθεί μια απάντηση, ακόμα και σοσιαλδημοκρατικού ή υπαρκτοσοσιαλιστικού χαρακτήρα, στο ζήτημα ενός εναλλακτικού οικονομικού μοντέλου.

Καλύτερα λοιπόν να αρχίσουμε να ψάχνουμε αλλού αν θέλουμε να βγει ένα προσχέδιο απάντησης για το τι μπορεί να σημαίνει μια οικονομία διαφορετική, σαν παραγωγή και αναπαραγωγή αγαθών σε παγκόσμια κλίμακα. Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης, άρχισε να θέτει το ζήτημα χωρίς όμως να κατορθώσει να το βάλλει βαθειά μέσα στην κοινωνία. Η χρηματοπιστωτική κρίση, αν βαθύνει, θα μεταφέρει αυτό το ζήτημα αναγκαστικά στην καθημερινή ζωή όλων και θα προετοιμάσει το έδαφος για την ανάπτυξη συγκρούσεων στον τομέα του δανεισμού, του εισοδήματος στις πολλαπλές μορφές του, της χρηματιστηριοποίησης ως καπιταλιστική σύνοψη της απαλλοτρίωσης της ζωής στην πραγματική υπαγωγή.

http://www.infoaut.org/articolo/la-prima-crisi-veramente-globale